معرفی اینترنت اشیاء (IoT) و ارتباط آن با زنجیره تأمین الکترونیک امری اساسی است که در دنیای مدرن، تأثیر گذاری فراوان داشته و به بهبود عملکرد زنجیره تأمین الکترونیک می‌پردازد. IoT به شبکه‌ای از دستگاه‌ها، حسگرها و تجهیزات متصل به اینترنت اطلاق می‌شود که امکان انتقال و دریافت داده‌ها را برای تعداد زیادی از اشیاء و سیستم‌ها فراهم می‌کند.

در محیط دیجیتال امروزی، زنجیره تأمین الکترونیک به عنوان یک پیچیدگی اساسی در تجارت جهانی ظاهر شده است. این زنجیره شامل فرآیندهای تولید، توزیع، انبارداری، و تحویل کالاها به مشتریان است و از تداخل مستمر با فناوری‌های نوین بهره‌مند می‌شود. بهبود عملکرد زنجیره تأمین از اهمیت ویژه‌ای در این محیط برخوردار است؛ زیرا تسهیل ارتباطات بین مختلفین زنجیره، کاهش هزینه‌ها و افزایش کارآیی را به دنبال دارد.

IoT با ارتباط برقرار کردن این اشیاء به شبکه، امکان بررسی و پایش بی‌وقفه فرآیندها و داده‌های مرتبط با زنجیره تأمین را فراهم می‌کند. این اتصال فراگیر اشیاء می‌تواند به دسترسی به اطلاعات بیشتر و به موقع، کاهش خطاها و افزایش سرعت تصمیم‌گیری منجر شود. از این رو، اهمیت بهبود عملکرد زنجیره تأمین در محیط دیجیتال به وضوح نمایان می‌شود.

در این زمینه، IoT به عنوان یکی از عوامل کلیدی بهبود عملکرد زنجیره تأمین الکترونیک شناخته می‌شود. این فناوری نه تنها امکان پیشرفت در ارتباطات و افزایش کارآیی فرآیندهای زنجیره تأمین را ممکن می‌سازد بلکه به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد که با توجه به داده‌های به دست آمده، تصمیم‌های بهتر و استراتژی‌های دقیق‌تری را در زمینه بهبود زنجیره تأمین اتخاذ کنند.

در نتیجه، اینترنت اشیاء به عنوان یک مولفه اساسی در بهبود عملکرد زنجیره تأمین الکترونیک، با ارائه اطلاعات دقیق و به موقع، به سازمان‌ها امکان می‌دهد تا با چالش‌ها و فرصت‌های محیط دیجیتال مواجه شده و به بهینه‌سازی عملکرد زنجیره تأمین خود بپردازند.

۱. اجرای تکنولوژی IoT در اطلاع‌رسانی:

با اندازه‌گیری و محاسبه پارامترهای مختلف در زنجیره تأمین، تکنولوژی IoT اطلاعات به‌روز و دقیق را ارائه می‌دهد. حسگرها و دستگاه‌های متصل به اینترنت در انحرافات و تغییرات زنجیره تأمین را به صورت لحظه‌ای ارسال کرده و اطلاعات جریان یابی اطلاع‌رسانی را به تمام اعضای زنجیره ارسال می‌کنند. این اطلاعات فوری به تصمیم‌گیران امکان می‌دهد تا بر اساس شرایط فوری در زنجیره، تصمیمات سریع‌تر و هوشمندانه‌تری را اتخاذ کنند.

۲. اجرای تکنولوژی IoT در جمع‌آوری داده:

تکنولوژی IoT از حسگرها، برچسب‌های هوشمند و دستگاه‌های متصل به اینترنت برای جمع‌آوری داده‌های مرتبط با زنجیره تأمین استفاده می‌کند. این داده‌ها شامل اطلاعات در زمینه موقعیت مکانی، شرایط محیطی، وضعیت کالاها و حتی اطلاعات مالی می‌شوند. سپس این داده‌ها به‌صورت خودکار به سیستم‌های مدیریت داده ارسال شده و قابلیت تحلیل و پردازش آنها فراهم می‌شود.

۳. اجرای تکنولوژی IoT در پایش عملکرد زنجیره تأمین:

تکنولوژی IoT به صورت دائمی و به‌صورت لحظه‌ای عملکرد زنجیره تأمین را پایش می‌کند. حسگرها و دستگاه‌های متصل به اینترنت اطلاعات مربوط به عملکرد فیزیکی کالاها، مسیر حمل و نقل، و وضعیت انبار را به سیستم‌های مدیریت زنجیره ارسال می‌کنند. این اطلاعات در زمان واقعی قابل دسترسی هستند و مدیران به راحتی می‌توانند تغییرات، نقص‌ها، یا مسائل فوری را تشخیص داده و بر اساس آن‌ها تصمیمات بهینه‌تری اتخاذ کنند. این نوع پایش دقیق و فوری بهبود عملکرد زنجیره تأمین را تسریع می‌بخشد و از اشکالات احتمالی جلوگیری می‌کند.

الگوریتم‌ها و ابزارهای مورد استفاده برای تحلیل داده‌های زمان واقعی در سیستم‌های IoT:

1. Apache Kafka:
   • توضیحات:
     • Apache Kafka یک سیستم پیام‌رسانی توزیع‌شده است که برای جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، و پردازش داده‌ها در زمان واقعی به کار می‌رود.
   • استفاده در IoT:
     • با اتصال مستقیم به دستگاه‌های IoT و توانایی پردازش پیام‌ها در زمان واقعی، Apache Kafka به جریان‌های داده در سیستم‌های IoT امکان می‌دهد تا به سرعت و به صورت مقیاس‌پذیر داده‌ها را پردازش کنند.
2. Apache Flink:
   • توضیحات:
     • Apache Flink یک سیستم پردازش داده توزیع‌شده و متن‌باز است که برای پردازش داده‌ها در زمان واقعی و بزرگ‌حجم به کار می‌رود.
   • استفاده در IoT:
     • این ابزار به تحلیل و پردازش داده‌های جریانی از دستگاه‌های IoT می‌پردازد و به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که به سرعت و بدون تأخیر نتایج تحلیل دقیق را برای تصمیم‌گیری‌های فوری به دست آورند.
3. Spark Streaming:
   • توضیحات:
     • Apache Spark Streaming یک قسمت از سویه Apache Spark است که برای پردازش داده‌های جریانی و آنالیز آن‌ها در زمان واقعی به‌کار می‌رود.
   • استفاده در IoT:
     • Spark Streaming می‌تواند به طور مستقیم با داده‌های از دستگاه‌های IoT ارتباط برقرار کند و قابلیت پردازش بلادرنگ را فراهم کند.
4. Amazon Kinesis:
   • توضیحات:
     • Amazon Kinesis یک سرویس ابری از Amazon Web Services (AWS) است که برای جمع‌آوری و پردازش داده‌های جریانی در زمان واقعی استفاده می‌شود.
   • استفاده در IoT:
     • با ارائه ابزارهای متنوع برای جمع‌آوری و آنالیز داده‌های IoT، Amazon Kinesis به سازمان‌ها این امکان را می‌دهد تا به‌صورت مؤثر از داده‌های زمان واقعی برای تصمیم‌گیری‌های خود استفاده کنند.
5. InfluxDB:
   • توضیحات:
     • InfluxDB یک پایگاه داده زمانی‌سری است که برای ذخیره و استعلام داده‌های جریانی با تاکید بر زمان به کار می‌رود.
   • استفاده در IoT:
     • این پایگاه داده به شرکت‌ها این امکان را می‌دهد که داده‌های جریانی از دستگاه‌های IoT را به‌سرعت و با دقت ذخیره و تجزیه و تحلیل کنند.
6. Storm:
   • توضیحات:
     • Apache Storm یک سیستم پردازش جریان داده است که برای پردازش داده‌های جریانی به صورت بلادرنگ و انعطاف‌پذیر به کار می‌رود.
   • استفاده در IoT:
     • Storm امکان پردازش داده‌های جریانی از دستگاه‌های IoT را در زمان واقعی فراهم می‌کند و به شرکت‌ها کمک می‌کند تا با سرعت بالا به داده‌ها واکنش نشان دهند.

این ابزارها و الگوریتم‌ها، به شرکت‌ها این امکان را می‌دهند که با داده‌های زمان واقعی از دستگاه‌های IoT به صورت کارآمد و کارا ترتیب دهند و تصمیم‌گیری‌های سریع و دقیق‌تری را در زنجیره تأمین خود داشته باشند.

چالش‌ها و راهکارهای امنیتی مرتبط با استفاده از IoT در زنجیره تأمین:

چالش‌ها:

1. حفاظت از داده:
   • چالش: اطلاعات حساسی که از دستگاه‌های IoT جمع‌آوری می‌شوند، ممکن است هدف حملات باشند.
   • راهکار: استفاده از رمزنگاری قوی برای حفاظت از داده‌ها در طول انتقال و ذخیره‌سازی.
2. حفظ امنیت دستگاه‌ها:
   • چالش: دستگاه‌های IoT ممکن است به عنوان نقطه ضعف ورودی برای حملات سایبری خدمت کنند.
   • راهکار: اجرای تحلیل امنیتی دستگاه‌ها، به‌روزرسانی نرم‌افزارها، و اعمال تدابیر امنیتی مبتنی بر استانداردهای صنعتی.
3. حملات افشای اطلاعات:
   • چالش: حملاتی که به هدف افشای اطلاعات زنجیره تأمین انجام می‌شوند.
   • راهکار: پیاده‌سازی سیاست‌ها و مکانیزم‌های محدودیت دسترسی به اطلاعات حساس.
4. تغییرات نرم‌افزاری:
   • چالش: دستگاه‌های IoT در زنجیره تأمین ممکن است به سختی قابل به‌روزرسانی باشند.
   • راهکار: استفاده از مکانیزم‌های مدیریت به‌روزرسانی اتوماتیک و مطمئن برای دستگاه‌ها.
5. اعتبارسنجی و اعتماد به‌نفس:
   • چالش: مشکلات در اعتبارسنجی دستگاه‌ها و عدم اطمینان از اعتماد به‌نفس داده‌ها.
   • راهکار: استفاده از مکانیزم‌های اعتبارسنجی قوی و توسعه اعتماد به‌نفس در زنجیره تأمین.

راهکارها:

1. شبکه امنیتی متمرکز:
   • راهکار: ایجاد یک شبکه امنیتی متمرکز با استفاده از فایروال‌ها، IDS/IPS، و سیستم‌های تشخیص نفوذ برای محافظت از اطلاعات زنجیره تأمین.
2. استانداردهای امنیتی:
   • راهکار: اعمال استانداردهای امنیتی برای دستگاه‌های IoT و ارتباطات آنها به منظور حفظ سطح امنیت.
3. آموزش و آگاهی:
   • راهکار: آموزش کارکنان در خصوص تهدیدات امنیتی، رفتارهای مطمئن و استفاده ایمن از دستگاه‌های IoT.
4. رمزنگاری و امضاء داده‌ها:
   • راهکار: استفاده از رمزنگاری برای حفاظت از اطلاعات ارسالی و امضاء داده‌ها برای اعتبارسنجی.
5. مدیریت دستگاه:
   • راهکار: پیاده‌سازی سیستم مدیریت دستگاه برای مانیتورینگ و به‌روزرسانی دستگاه‌های IoT به صورت مستمر.
6. آزمون امنیتی:
   • راهکار: انجام آزمون‌های امنیتی دوره‌ای بر روی دستگاه‌ها و شبکه‌های مرتبط برای شناسایی ضعف‌ها و مشکلات امنیتی.
7. مدیریت دسترسی:
   • راهکار: اعمال سیاست‌ها و مکانیزم‌های مدیریت دسترسی به منظور کاهش ریسک دسترسی غیرمجاز به داده‌ها.

استفاده ایمن از IoT در زنجیره تأمین نیاز به یک استراتژی جامع امنیتی دارد که همه جوانب این فناوری را در نظر بگیرد .